at last

at the request of mony, great friend, true cook and dedicated fellow field-surveyor: ak ingraji dak (or something like that).

most tasty food of bangladesh is definitely boof bheena, generally caught in neshfits.

rabbit with phone.

woman with supersonic hand; whiteskin watching lazily.

thanks for the really great ifter and after-ifter guys.

maybe a little elaboration for the ignorant belgians: as bangladesh is mainly a muslim country, people all fast during Ramadan - this year from mid september till mid october. even non-praying, not-so-very-religious students (like mony and shantona for example). this means: no eating or drinking from sunrise to sunset (4.30 AM to 6PM), announced by an azan, call for prayer. after the 6PM azan, people generally eat some kind of greasy meal, called ifter. 

phebe and i tried to fast as well for two days in Dhaka, be it more out of solidarity towards the people around us rather than social pressure or religious conviction. however, it turned out to be a fiasco. During our bus-journey from Dhaka to Khulna, i got so hungry at 4PM that i just had to eat something. so i hid my face behind a paper bag and secretly ate a few dates. The bus-guard, clearly absolutely unaware of the fact that some people simply are unable to fast with such weather, kindly handed me an other bag, to vomit in.

over de beautification en andere dingen

na onze laatste veldwerkuitstap en tevens post, - die phebe, onder mijn even niet zo heel waakzaam oog, kon opfleuren met mijn flatteus portret, werden we uitgenodigd om bij mony te gaan eten, waar we maar liefst een uur te laat kwamen: net toen we net de deur uitgingen, kreeg ik een telefoontje van isa, die naar salamanca (erasmus) vertrekt volgende week. maar door mezelf zeker bezocht wordt in november.

we bleven veel te lang plakken bij mony, neusden door zijn muziekcollectie, die heel wat leuke nummers maar helaas ook een videoclip van enrique iglesias bevatte (bailamos, met veel belangstelling mee bekeken door de keukenmeid (een zestigjarig, schriel vrouwtje in gele sari) die toevallig langsliep. ik vreesde voor een acute hartstilstand; die bleef gelukkig uit).

op onze riksja terug naar de campus trok ik mijn stoute schoenen aan en (de vraag brandde al weken op mijn lippen..) vroeg ik in mijn aller-allerbeste bangla aan onze puller of ik zijn broodwinning ook even mocht proberen te berijden. (dat gaat als volgt: ami ... try?? heftig armgezwaai naar riksja + stomme kop, cfr. foto vorige post). en ja hoor, met phebe op de achterbank begon ik aan een wilde rit die tien seconden later eindigde in een vervaarlijk scheefhangende riksja, 1 pootje in het veld en 1 op de semi-verharde weg. onbegrijpelijk parcours, zeer eigenzinnig voertuig. de volgende poging ging opmerkelijk beter, ik begon zowaar wat onraad te ruiken en ja hoor, de riksjapuller was mij stiekem aan het duwen. phebe verging het eigenlijk niet veel beter, en bij de riksjapuller bespeurden we zelfs een lichte angst om zijn bron van inkomsten aan ons te verliezen.

momenteel zijn we een weekje in dhaka;

een volledig reisverslag volgt wanneer we terug zijn.

nog enkele taferelen die we jullie totnogtoe hebben onthouden: 

• straten, meestal slechts halfverhard, worden hier steeds bevolkt door kleurrijke wezens. babyroze is geen uitzondering voor mannen, de vrouwen dragen prachtige of voddensari’s in bonte kleuren, en ook de diertjes zijn fluoroze (kip), hemelblauw (ganzen), grasgroen (geitjes),.. gekookte of gebakken dieren hebben ook regelmatig een bovennatuurlijke teint. 

• ‘beautification works’ in Khulna, 2 exemplaren. 

khan jahan ali mosque-miniatuur (mét verlichting 's nachts)

bengaalse tijger met vreemde grimas

• bakstenen worden eerst gebrand in reeds getoonde hoge schoorstenen.

het gebakken product, van lage kwaliteit en min of meer parallellepipedumvormig,

wordt daarna weer door een hakmolen gejaagd. de brokjes die hieruit komen, worden in zekere korrelgrootte-intervallen ingedeeld. per interval maakt men een grote hoop, ergens wat verderop, die niet zelden het volledige voetpad inneemt. wegens de vele grinddieven, worden deze hopen nooit alleen gelaten.

de bewaker in kwestie zit even op een andere hoop.

• billboards in bangladesh kennen slechts drie soorten reclame: knaloranje confituur, mobiele telefonie en roze zeep. hierin wordt soms redelijk ver gegaan.

slechts een klein fragment van gp-avenue,

die langs beide kanten met squatter-structuren bebouwd is.

• op elke straathoek staat wel een kraampje waar je pan kan kopen, een soort bittere noot die in mootjes gehakt ingepakt wordt in een al even bitter plantenblad. vooral oude mensen geloven sterk dat het helpt bij de spijsvertering, en lopen heelder dagen als runderen te malen. het spul laat een felrode kleur achter op hun tong, lippen en (vaak rotte) tanden, waardoor ze er continu uitzien alsof ze zopas een mals lammetje de keel hebben overgebeten. 

smaak weg: ter plaatse uitrochelen. publieke plaatsen en straathoeken hangen niet zelden onder de rode tufsels (hier bestaan zelfs verkeersborden voor!)

• en ook voor:

• publieke affectie-uitingen tussen echtparen zijn hier not done. homoseksualiteit is taboe, en grapjes maken hierover al helemaal. phebe en ik hebben het daar soms moeilijk mee, temeer omdat overal de talrijke babyroze mannen vrolijk hand in hand over de straten huppelen en elkaar uitgebreid knuffelen. vriendschappelijk. 

gezellig theekransje onder mannen

• bij mannen van middelbare leeftijd is het hier de trend - noem het midlife-crisis - hun haren knaloranje te verven met henna. na enkele mislukte pogingen, hebben we toch een prachtexemplaar kunnen vastleggen.

slijper van armbandjes uit schelp (sakha)

politiek intermezzo..:

(gisteren geschreven)

Bangladesh heeft sinds kort een (tijdelijk) militair regime – in zijn korte bestaan werd het land vooral bestuurd door twee rivaliserende ‘adellijke’ families. daarvan zijn de twee laatste machthebbers, Hasina van de ene clan en Khaleda Zia van de andere, de voorbije maanden respectievelijk gearresteerd en in de gevangenis gestopt, en onder huisarrest geplaatst wegens veelvuldige fraude en zelfs betrokkenheid bij meervoudige moord. Het militaire regime beloofde tegen het eind van dit jaar de democratie te herstellen. Ondertussen zien de straten zwart van de militairen.
Gisterennamiddag krijgen we telefoon van drie profs: waar we zijn? appartement? ok, binnen blijven want er zijn rellen in de stad. geen verdere uitleg. we zoeken op internet (nog steeds via SIM en Bluetooth), op CNN en Bangladeshi kranten wat er gaande is, dit is wat we vinden:
maandag werden in Dhaka, de hoofdstad, drie studenten van Dhaka University afgeranseld door soldaten. Er ontstonden rellen op de campus, waarbij studenten het leger, dat ook op de campus een kamp heeft, met stenen bekogelden, en de soldaten met geweld en traangas reageerden.
De volgende dag verspreidde de studentenopstand naar andere universiteiten over het hele land, vooral in de zogenaamde ’divisional headquarters’ (hoofdsteden van de 6 ’provincies’, die elk ong. de grootte van het vlaams gewest hebben): Sylhet, Rajshahi, Chittagong,..

Plots laat phebes operator (en dus ook internet) het volledig afweten, en ik bel papa op om te vragen of hij de situatie een beetje verder wil uitpluizen. Blijkbaar is er een avondklok ingesteld om 8PM in alle divisional headquarters, om de opstand te drukken. Khulna is er een van.
Om 7 is het donker, en wanneer we naar buiten kijken, zien we dat alle lichtjes in het Ladies’ Hostel, de meisjes-studentenhuisvesting waar we op uitkijken, gedoofd zijn. Terwijl die meiden normaal gezien lustig doorkwetteren tot een uur of 1. Hebben wij elektriciteit en zij niet?
De bewakingsdienst, die normaal gezien 24/24 rond ons gebouw loopt, komt een uur later vragen of we vanavond nog van plan zijn naar buiten te gaan. Natuurlijk niet, er is een avondklok. Dus worden we ‘s nachts opgesloten.
Papa belt terug ‘s avonds terug op de vaste lijn, die het gelukkig wel nog doet (ondertussen heeft ook mijn operator het begeven, en we beseffen dat de operatoren, alle drie in handen van het leger, met opzet zijn platgelegd), met verdere info: de universiteiten zijn vroegtijdig gesloten en alle studenten werden verplicht naar huis gestuurd (dat verklaart de gedoofde lichtjes, al vraag ik me af hoe al die studenten hun ouders kunnen verwittigen: sommige wonen verder dan een dagreis van Khulna verwijderd).
Ik ben een beetje bezorgd, en vooral kregelig omdat we niet naar buiten kunnen, maar papa reageert eigenlijk geboeid: dat er iets interessants op til is in Bangladesh, dat we goed onze ogen moeten openhouden, want in het verleden hebben studenten hier al twee maal een val van de regering tot stand kunnen brengen (dat verklaart de harde aanpak), dat we foto’s moeten nemen,..
Ik geraak nauwelijks in slaap, maar phebe ronkt al gauw als een baby’tje.
’s morgens willen we erop uittrekken (semi-persfotograaf en veldwerk), maar we worden angstvallig binnen de campus gehouden (sorry papa): ook overdag is er curfew, alle winkels zijn gesloten, en zelfs tijdens onze wandeling binnen de campus worden we wel vijf keer toegeroepen dat we terug naar ons appartement moeten.
Het land is letterlijk lamgelegd.
Het is angstwekkend te zien hoe snel en groot de impact van dit regime is, die we vooral voelen in het stilleggen van alle communicatienetwerken.

7.30PM
Ondertussen werd de curfew versoepeld tussen vier en zeven, zodat we inkopen konden gaan doen voor de volgende dagen. In khulna is er nauwelijks iets merkbaar, maar in de krant lazen we dat gisteren vooral in Rajshahi (in het noorden) er stevige rellen waren. Daar werd op de campus een vredige protestmars tegen de DU-incidenten gewelddadig uit mekaar gedreven, waarop relletjes met de politie ontstonden. De studenten begonnen hen met stenen te bekogelen en zo uit de campus te verdrijven. Ze trokken naar de residentie van de vice-chancellor (hoofd vd universiteit), probeerden die in te nemen en meubilair en voertuigen in brand te steken. Op verzoek van de vice-chancellor kwamen zo’n honderd extra manschappen ter versterking, die de studenten met rubberen kogels beschoten. Hierbij raakten ze een voorbijrijdende riksja-puller, die op slag dood was, en zijn passagier-student. Ja, en toen was het hek van de dam.

Maar hier in Khulna, alles vredig. Geen overstromingen, geen cholera, geen diarree-epidemies (soms een lokaal geval), geen slangenbeten, geen cyclonen. We zitten hier (voorlopig) fantastisch.

Ik probeer van de minuut internet die er straks aankomt gebruik te maken om dit te speedposten.

betreffende bereikbaarheid evelyne.

ik kan voortaan smsjes ontvangen
(mocht dat nodig zijn),
en dit op het nummer
+880 1819 74 71 55.

ook zul je vanaf nu soms posts in het engels tegenkomen,
deze dragen het label "promoters" (rechterkolom, onderaan).
u begrijpt dat deze geen verplicht leesvoer zijn.
de rest blijft dat uiteraard wel.
reageert in groten getale!

29/07

het URP-dept. helpt ons aan plannen v groot-khulna, helaas enkel beschikbaar in GIS-formaat. Tuhin is een sympathieke prof die ons uitlegt hoe je de files omzet naar CAD-formaat. zijn wel erg omslachtige manier komt erop neer dat je alle layers (zo’n 1500) 1 voor 1 exporteert en achteraf samenplakt. phebe is al een tijdje bezig (ik was bij prof. sarma, die ons uitnodigde om ’s anderendaags bij hem te komen dineren. met een groen lachje kreeg ik er nog net ’graag’ uit, er van uitgaand dat afslaan een regelrechte don’t is), en spring haar bij. terwijl ik als een hersendood wezen zit te klikken, ben ik er opeens zeker van dat er een gemakkelijkere manier moet zijn. dit noemen ze wishful thinking. na een aanzienlijke tijd gezocht te hebben (lees: 1 minuut) naar een oplossing, is die er ook daadwerkelijk. ik vind mezelf een belediging voor mijn brein. we willen net beginnen aan onze nieuwe speed-conversiemanier ... oh. universiteit gaat toe.
op onze kamer bekijken we de verkregen informatie, ziet er goed uit. de start is in zicht.

28/07

we maken met mony en shantona, die een snotneus heeft overgehouden aan onze uitstap, een wandeling langs de embankments, en komen twee Hindu-tempels tegen (de onderhoudsman heeft borsten; de vraag of we zonet de eerste bengaalse hermafrodiet zijn tegengekomen, wordt op veel lawaai onthaald).







militaire aanlegplaats bij de embankments





















een van de twee Hindu-tempels


wat verder ligt een kerkhof: een grasveld zonder enige aanduiding of zerk, met redelijk wat onkruid, waar kinder zitten te vissen in een plas. maar uiterst heilige grond.



het zeer heilige kerkhof. links vissende kinders.


buiten de omheining zit een man balletjes te rollen van koeiekak. mony, die met phebe voorop loopt, vertelt haar dat de balletjes worden gebruikt om eten te bereiden. phebe gilt naar achter dat de mensen hier kak eten. correctie: als brandstof.


(ps: phebes verdediging: de balletjes leken op een gerecht dat we op het huwelijk gekregen hadden.)

we lopen door de slums langs de spoorwegen, waar altijd een hoop ’draadjeskinderen’ (zoals wij ze noemen) rondhossen: blote kinderen die rond hun heupen een draadje aangebonden kregen, dat niet in het minst iets verhult. bij de eerste dachten we dat er een lapje aanhoorde, dat bij een wild spelletje zoek was geraakt. bij de vijftiende dachten we dat niet meer.
het blijkt een religieus gebruik te zijn, a la ’bescherming tegen het kwade’.
nog zoiets: zuigelingen en peuters hier hebben soms een grote zwarte moedervlek. allemaal eigenlijk, links boven op hun voorhoofdje – ouders denken dat de aandacht zo niet op hun kind gevestigd wordt, zodat hen niets zal overkomen.




















een beschermde peuter






















een openbaar toilet nabij de slums

dinner bij maruf: zelf een riksja fiksen lukt al aardig. onze enkele bangla zinnetjes vullen we aan met basic engels (losse woorden lukken meestal het best), maar bij riksja-pullers worden die steevast onthaald op ”jajaja”, wat je ook zegt. (voor de geinteresseerde luisteraar: ”jajaja” wordt in het bangla ”hehehe” – best benaderd door een vettig lachje).

27/07

vroeg opgestaan – tofy, shantona en mony nemen ons mee naar bharat vaina, de ruine van een boeddhistisch klooster. ter plaatse geraken (de overstappen op verschillende voertuigen) is al een avontuur op zich: eerst de beruchte, door iedereen afgerade local bus, op maat van dwergjes, lilliputters, chinezen of mensen met extreem korte benen. dan overgestapt in de ”van”: een soort riksja, maar dan met een houten plank ipv zitjes, en brommerwielen + motor aan gemonteerd (ronduit louche). oeps, rivier. allemaal eruit, op de ferryboat (= een platte schuit die vol water loopt als er meer dan drie mensen op staan). shantona, die niet kan zwemmen, knijpt in onze handen en begint in het bangla te gillen om haar moeke (we kunnen ook nog net ”allah” verstaan – ”shantona, are you praying??”).
phebe wordt wild bij de aanblik van 2 tamme mini-geitjes (jonge diertjes en dito kinders vallen over het algemeen erg in de smaak). de weg naar het klooster is lang, modderig en, ondanks herhaardelijk tegenkomen van overschotten baksteen, onverhard. nochtans zijn die bengalen meester in het ’zich bezighouden met dingen’. (cfr. fie en luks ’voorgeraapte stenen’. )
vanop de ruine hebben we een magnifiek uitzicht op de voor de rest zeer platte omgeving en de teelten: jute, paddy, coconut, garnalenkweek (in uitgegraven bekkens die uit zichzelf vollopen met zout water – hetzelfde water dat hier ook uit de kranen loopt en bruinig is. huiver.)

stelling rond de schoorsteen van een baksteenoven op de weg naar het klooster

ingang van het klooster

op de top van het klooster (klik!)

graassysteem op het klooster

de regen valt met bakken uit de lucht opeens, en de dunne stof van mijn kamise wordt blijkbaar lichtjes doorschijnend, want mama shantona stormt opeens op mij af om met mijn sjaal de contouren van mijn bh te verbergen.
een baby-taxi (soort gemotoriseerde, overdekte driewieler) brengt ons alle vijf (dit is erg krap trouwens) voor 120 Tk. terug naar Khulna, zo’n 40 minuten lange rit.

we worden bij ons hotel gedropt, slapen en halfuurtje en frissen ons op want straks... trouwfeest!

na kennismaking met een hoop tantes, zussen die geen zussen maar nichten blijken te zijn (ze noemen hier zelfs mensen die totaal niks met de familie te maken hebben ’bhai’: broer), ontmoeten we shantona’s mama, die mij haar bindi cadeau geeft – inderdaad, dit wordt niet geschilderd maar is een stukje zelfklevende stof.
we worden in een kamer gezet waar de 17-jarige bruid grootgeneusringd, zwaar gemaquilleerd en een redelijk bedeesd zit te wachten op een matras onder een soort lelijk versierde partytent (denk rossi, teatro del mondo). de bruidegom zit in een andere kamer. beide hebben elkaar nog nooit gezien, laat staan geproken.
een bruiloft (moslim) duurt hier drie dagen. dit is de tweede, waar alle bezoekers volgestopt wordt met eten, en bruid en bruidegom elkaar achteraf mogen aankijken (pas na uitwisseling van de ringen).
(wegens zelf geen foto’s genomen hebben we op het internet naar een waarheidsgetrouw beeld
gezocht.)

het modale lokale, hier gelukkige, bruidspaar

we krijgen een enorm bord biryani voorgeschoteld. we bedanken voor een extra schep, wat onthaald wordt op een blik die verdiend zou zijn mocht ik hebben gezegd dat de kelner een smerig hoerenjong was. ok, voedsel afslaan gaat linea recta naar de don’ts-lijst.
we wonen de chaotische en weinig spectaculaire voedsel-en ringuitwisselingsceremonie bij, die uitdraait in een wenende bruid en dito mama. lollige bruiloft.